زن ناشزه شخصی است که از تمکین عام یا تمکین خاص در برابر شوهر خودداری می‌نماید. بر اساس قانون، بعد از عقد نکاح، زن موظف است که از شوهر خود تمکین کند. تمکین از همسر دارای دو معنای عام و خاص می‌باشد. تمکین عام به معنای پذیرش ریاست شوهر در امور کلی زندگیِ خانوادگی هست اما تمکین خاص در مورد ارتباط زناشویی میان زوجین است.
بطور کلی می‌توان گفت که عدم تمکین زن شامل یکی از 4 مورد زیر بوده و چنانچه زنی به یکی از موارد زیر اقدام نماید، زن ناشزه محسوب می‌گردد:
1)زن بدون عذر موجه از سکونت در منزل تعیین شده توسط شوهر خودداری می‌کند.
2)زن از انجام وظایف و تکالیفی که به موجب قانون بر عهده وی قرار گرفته، خودداری می‌ورزد.
3)زن علیرغم عدم رضایت شوهر، به شغلی اِشتغال داشته که مخالف مَصالح خانوادگی یا حیثیت خود می‌باشد.
4)زن بدون عذر موجه و عدم وجود موارد مجاز عدم تمکین، از برقراری رابطه جنسی در حدود متعارف خودداری ورزد.
هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود. به عبارت دیگر، به زن ناشزه نفقه تعلق نمی‌گیرد. لازم به ذکر است که مرد تنها در صورتی می‌تواند به استناد ناشزه بودن زن، از پرداخت نفقه امتناع نماید که با طرح دعوای الزام به تمکین، حکم عدم تمکین همسر خود را أخذ نموده و در نهایت، گواهی قطعیت را از طریق اجرای احکام مدنیِ دادگاه خانواده دریافت بنماید.
از آنجا که مهریه حق قانونی زن می‌باشد که با انعقاد عقد نکاح به وی تعلق می‌گیرد و سقوط هر حق، نیازمند دلیل است و در مورد زن ناشزه و مهریه وی، چنین دلیلی در قانون یافت نمی‌شود و به تعبیر دیگر، به زن ناشزه مهریه تعلق می‌گیرد.
در صورتی که زوجه از حق حبس خود استفاده کند و تا پرداخت کامل مهریه عندالمطالبه خویش، از تمکین عام و خاص صرفنظر کند، باز هم مستحق نفقه خواهد بود و نمی‌توان وی را ناشزه محسوب کرد.
زمانی که ناشزگی زن توسط دادگاه خانواده احراز شود، مرد می‌تواند مجوز ازدواج مجدد را از دادگاه دریافت کند و با وجود زوجه، دوباره می‌تواند ازدواج کند بدون آنکه برای همسر اول خود، حق طلاق ایجاد کند.
آیا اعلام ناشزگی زن، تأثیری در نفقه معوقه‌ی پرداخت نشده دارد؟ در صورتی که زن ناشزه محسوب شود، مرد همچنان مطابق قانون، بایستی نفقه معوقه زن را پرداخت کند.
