سفته یکی از اقسام اسناد تجاری خاص در کنار چک و برات به حساب می‌آید که به منظور تعهد به پرداخت صادر میشود. طرفین سفته، صادرکننده(متعهد) و دارنده(متعهدله) می‌باشد. سفته بر خلاف چک، در وجه حامل نیز صادر میشود. در صورتی که سفته مهر یا امضاء نداشته باشد، فاقد اثر حقوقی خواهد بود.
در وصول چک، دارنده هم از طریق کیفری و هم از طریق حقوقی میتواند اقدامات قانونی و قضایی مربوط را به انجام برساند اما در ارتباط با سفته، امکان پیگیری از طریق محاکم کیفری وجود ندارد و تنها بایستی دارنده از طریق محاکم حقوقی، نسبت به وصول وجه سفته اقدام کند.
مطابق ماده 522 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب سال 1379 در صورتی که صادرکننده در زمان سر رسید سفته، در مقابل مطالبه دارنده، اقدام به پرداخت نکند، از تاریخ مطالبه تا اجرای حکم، خسارت تأخیر تأدیه، شامل حال دارنده سفته خواهد شد.
دارنده سفته بایستی در تاریخ سر رسید، در صورت عدم ایفای تعهد صادرکننده به پرداخت مبلغ سفته، اقدام به واخواست کند و به تبع آن، دادخواست به خواسته مطالبه وجه سفته به استناد واخواست، در یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی محل سکونت خویش به ثبت برساند.
در صورتی که دارنده سفته بجای واخواست، اقدام به ارسال اظهارنامه به صادرکننده جهت مطالبه وجه سفته کند، از برخی مزایای سفته بی‌‌بهره خواهد ماند. به عبارت دیگر، دارنده نمی‌‌تواند به ظهرنویس رجوع کند اما میتواند علیه صادرکننده و ضامن او، طرح دعوی نماید.
قرار تأمین خواسته علیه صادرکننده و ضامن او با ایداع خسارت احتمالی قابل صدور است؛ دلیل آن است که این سند تجاری، واخواست نشده و بنابراین تأمین خواسته نیازمند خسارت احتمالی است.
در صورتی که سفته جهت حسن انجام کار صادر شده باشد و به عبارت دیگر، سفته ضمانتی باشد، در صورت عدم ایفای تعهد، آن سفته قابل وصول است. بنابراین در صورتی که تعهد به نحو احسن به انجام نرسیده باشد، دارنده میتواند نسبت به واخواست و مطالبه مبلغ سفته اقدام کند و از مزایای تجاری سند سفته بهره‌مند شود.
اگر در مهلت قانونی؛ یعنی 10روز پس از تاریخ تعهد، برای واخواست اقدام نشود، سند تجاری مزایای حقوقی خود را برای مطالبه در مراجع قانونی از دست خواهد داد؛ یعنی دیگر به عنوان یک سند عادی تلقی میشود. در اینجا برای اینکه شخص بتواند طلب خود را وصول کند، همراه ارائه دادخواست به دادگاه میتواند آن را به عنوان مدرک طلب، به پرونده ضمیمه کند. به عبارتی، بدون واخواست هم می‌توان سفته را وصول کرد ولی فقط بعنوان یک رسید معمولی به محکمه ارائه میشود.
اگر سر رسید سفته‌ای، اول اردیبهشت باشد، آخرین روزی که دارنده برای استفاده از مزایای سند تجاری میتواند آن را واخواست کند، چه روزی است؟ با توجه به ماده 309 قانون تجارت مصوب سال 1311 که پاره‌ای از احکام برات را در سفته نیز جاری دانسته است، آخرین روز، یازدهم اردیبهشت ماه است و دارنده سفته عملاً 11روز برای واخواست مهلت دارد.
