معامله با صغیر چه حکمی دارد
معاملات با صغیر، به دلیل عدم اهلیت قانونی صغیر برای انجام امور مالی و حقوقی، همواره موضوع بحث و بررسی در نظام‌های حقوقی مختلف بوده است. در این مقاله، به بررسی احکام و آثار حقوقی معاملات با صغیر در حقوق ایران می‌پردازیم.
اهلیت و انواع آن
اهلیت، به معنای شایستگی قانونی برای دارا شدن حق و تکلیف و اجرای آن است. قانون مدنی ایران، اهلیت را به دو نوع تقسیم می‌کند:
اهلیت تمتع: شایستگی برای دارا شدن حق و تکلیف. این نوع اهلیت، از زمان تولد برای همه انسان‌ها وجود دارد.
اهلیت استیفا: شایستگی برای اجرای حق و تکلیف. این نوع اهلیت، با رسیدن به سن بلوغ و عقل برای افراد حاصل می‌شود.
صغیر کیست؟
در قانون مدنی ایران، صغیر به کسی گفته می‌شود که به سن بلوغ نرسیده باشد. سن بلوغ در قانون مدنی برای پسران 15 سال تمام قمری و برای دختران 9 سال تمام قمری تعیین شده است.
صغیر به دو دسته تقسیم می‌شود:
صغیر غیر ممیز: صغیری که قوه تشخیص و تمیز ندارد و نمی‌تواند خوب را از بد تشخیص دهد.
صغیر ممیز: صغیری که قوه تشخیص و تمیز دارد و می‌تواند خوب را از بد تشخیص دهد، اما هنوز به سن بلوغ نرسیده است.
احکام معاملات صغیر
احکام معاملات صغیر، بسته به نوع صغیر و نوع معامله متفاوت است:
معاملات صغیر غیر ممیز: معاملات صغیر غیر ممیز باطل است. به عبارت دیگر، این معاملات هیچ اثر حقوقی ندارند و کان لم یکن تلقی می‌شوند.
معاملات صغیر ممیز: معاملات صغیر ممیز غیر نافذ است. یعنی این معاملات صحیح هستند، اما برای اینکه اثر حقوقی داشته باشند، نیاز به اجازه ولی یا قیم صغیر دارند. اگر ولی یا قیم، معامله را اجازه کند، معامله نافذ و معتبر می‌شود. در غیر این صورت، معامله باطل خواهد شد.
استثنائات
در برخی موارد، قانونگذار به صغیر ممیز اجازه داده است که بدون نیاز به اجازه ولی یا قیم، معاملاتی را انجام دهد. از جمله این موارد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
تملک بلاعوض: صغیر ممیز می‌تواند بدون اجازه ولی یا قیم، مال بلاعوضی را تملک کند (مانند هبه یا صلح بلاعوض).
وصیت به امور خیر: صغیر ممیز می‌تواند برای امور خیر وصیت کند. البته، این وصیت نامه پس از فوت صغیر با اجازه ولی یا قیم او قابل اجرا است.
تصرفات جزئی: صغیر ممیز می‌تواند تصرفات جزئی در اموال خود انجام دهد که عرفاً برای هم سن و سالان او معمول است (مانند خرید لوازم التحریر یا خوراکی).
آثار معاملات با صغیر
بطلان: اگر معامله با صغیر باطل باشد، هیچ اثر حقوقی ندارد و طرفین معامله باید به وضع سابق خود بازگردند.
عدم نفوذ: اگر معامله با صغیر غیر نافذ باشد، طرفین معامله نمی‌توانند به تعهدات خود عمل کنند تا زمانی که ولی یا قیم صغیر، معامله را اجازه کند.
مسئولیت ولی یا قیم: اگر ولی یا قیم صغیر، معامله‌ای را برای صغیر انجام دهد که به ضرر صغیر باشد، مسئول جبران خسارت وارده به صغیر خواهد بود.
جمع‌بندی
معاملات با صغیر، به دلیل عدم اهلیت قانونی صغیر، نیازمند توجه و دقت ویژه‌ای است. معاملات صغیر غیر ممیز باطل و معاملات صغیر ممیز غیر نافذ است. در برخی موارد، قانونگذار به صغیر ممیز اجازه داده است که بدون نیاز به اجازه ولی یا قیم، معاملاتی را انجام دهد. در هر صورت، هدف قانونگذار از وضع این مقررات، حمایت از حقوق صغیر و جلوگیری از تضییع اموال او است.
نکته: برای دریافت مشاوره حقوقی تخصصی، به آقای رسول خیابانی وکیل دادگستری مراجعه فرمایید.
