زمینها در روستاها و شهرهای دور و کوچک، معمولاً بر اساس سند شورایی خرید و فروش میشوند یعنی اسنادی که رسمی نیستند و فقط توسط شورای محلی یا شورای روستایی، تأیید و مهر شده است اما ایراد اساسی اسناد روستایی، مشخص نبودن کاربری زمین در آنهاست. همین باعث میشود که خریدار زمین، نیازمند اطلاع از طرح هادی روستایی باشد.
طرح هادی روستایی توسط کارشناسان بنیاد مسکن انقلاب اسلامی تهیه میشود. طرح هادی روستایی در حقیقت یک نوع نقشه راه برای توسعه یک روستا محسوب میشود. در تعریف این طرح اینطور آمده است که طرح هادی روستایی طرحی است که ضمن ساماندهی و اصلاح بافت موجود، میزان و مکان گسترش آتی و نحوه استفاده از زمین برای عملکردهای مختلف از قبیل مسکونی، تولیدی، تجاری، کشاورزی، تأسیسات و تجهیزات و نیازمندیهای عمومی روستایی را بر حسب مورد در قالب مصوبات طرحهای ساماندهی فضا و سکونتگاههای روستایی یا طرحهای جامع ناحیهای تعیین میکند.
هنگامی که خریدار یک قطعه زمین روستایی میخرد معمولاً قصد ساخت و ساز در آن دارد اما شاید وقتی برای گرفتن مجوز ساخت و ساز به مراجع قانونی مراجعه میکند با پاسخ منفی مواجه میشود و در حقیقت بر اساس طرح هادی روستایی، اجازه ساخت و ساز در این زمین داده نمیشود.
مرجع تهیه این طرح، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی است و برای بدست آوردن آخرین نسخه این طرح باید به دهیاریها یا شهرداریها مراجعه شود. مسئولان این نهادها هم موظف هستند جزئیات این طرح را در اختیار مراجعهکننده قرار دهند. همچنین از چند نفر معتمد روستا میتوان در مورد اینکه زمین مورد نظر در داخل بافت قرار دارد یا قرار ندارد سؤال کرد.
شخص حق دارد که درخواست تغییر کاربری یک زمین روستایی را داشته باشد. بر اساس توافق انجام شده میان بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و سازمان امور اراضی، هر گونه تغییر کاربریهای اراضی داخل طرحهای هادی روستایی با موافقت سازمان امور اراضی انجام خواهد شد.
در وهله اول بایستی وضعیت کاربری زمین مورد بررسی قرار گیرد. اگر زمین مورد نظر داخل بافت باشد و در حال ساخت و ساز باشد به ساختمان تحت ساخت، سند داده نمیشود و هر روز امکان تخریب آن توسط شهرداری یا دهیاری وجود خواهد داشت. بنابراین ابتدا به دهیاریها یا شهرداریها مراجعه شود و در راستای طرح هادی، از داخل بافت بودن آگاهی کسب شود.
اصطلاح داخل بافت به چه معنایی میباشد؟ زمینی در داخل بافت قرار دارد یعنی آن زمین در محدوده مجاز طرح هادی واقع شده و میتوان برای آن مجوز و پروانه ساخت گرفت.