رد ترکه توسط ورثه
رد ترکه چیست
رد ترکه به معنای عدم پذیرش دارایی‌ها و بدهی‌های به‌جامانده از متوفی توسط ورثه است. این اقدام زمانی انجام می‌شود که بدهی‌های متوفی بیشتر از دارایی‌های او باشد یا مدیریت ترکه برای وراث چالش‌برانگیز به نظر برسد. اما این موضوع چه ابعاد قانونی و عملی دارد؟
مفهوم قانونی ترکه
ترکه شامل تمامی دارایی‌ها، بدهی‌ها، و حقوق مالی متوفی است که پس از مرگ او به ورثه منتقل می‌شود. این مفهوم در حقوق مدنی ایران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
انواع ترکه
1. ترکه مثبت:
دارایی‌ها و اموال متوفی که ارزش مالی دارند.
2. ترکه منفی:
بدهی‌ها و تعهداتی که متوفی بر جای گذاشته است.
تفاوت ترکه مثبت و منفی
ترکه مثبت فرصتی برای ورثه است، اما ترکه منفی می‌تواند باعث ضرر مالی شود. این تفاوت‌ها معمولاً دلیل اصلی تصمیم‌گیری ورثه در قبول یا رد ترکه هستند.
دلایل رد ترکه توسط ورثه
چرا ورثه تصمیم می‌گیرند ترکه را رد کنند؟ برخی از مهم‌ترین دلایل عبارت‌اند از:
اگر وراث توانایی پرداخت بدهی‌ها را نداشته باشند، ممکن است ترجیح دهند ترکه را رد کنند تا از زیان‌های مالی بیشتر جلوگیری کنند.
یکی از مهم‌ترین عوامل رد ترکه، وجود بدهی‌های سنگین مانند وام‌های بانکی یا بدهی‌های شخصی است که پرداخت آنها برای ورثه دشوار است.
گاهی اوقات، وجود تعهدات قانونی پیچیده یا اختلافات حقوقی مرتبط با ترکه، وراث را به این نتیجه می‌رساند که بهتر است ترکه را نپذیرند.
شرایط و مراحل قانونی رد ترکه
رد ترکه باید مطابق با قوانین مشخصی انجام شود. این مراحل به‌طور خلاصه عبارت‌اند از:
وراث باید تصمیم خود را در خصوص رد ترکه به صورت رسمی به دادگاه اعلام کنند.
برابر با ماده 249 قانون امور حسبی وارثی که ترکه را رد می‌کند باید کتباً یا شفاهاً به دادگاه اطلاع بدهد اطلاع مزبور در دفتر مخصوصی ثبت خواهد شد این رد نباید معلق یا مشروط باشد.
پیامدهای رد ترکه
رد ترکه نه‌تنها برای وراث بلکه برای طلبکاران متوفی نیز پیامدهایی دارد.
وراث با رد ترکه از کلیه دارایی‌ها و بدهی‌های متوفی صرف‌نظر می‌کنند و مسئولیتی در قبال آنها ندارند.
طلبکاران ممکن است برای دریافت مطالبات خود دچار مشکلاتی شوند و به دنبال دارایی‌های باقیمانده متوفی باشند.
سوال:
اگر متعاقب فوت شخصی، تمامی وراث وی اقدام به رد ترکه نمایند لیکن متعاقباً یکی از وراث پس از رد ترکه اقدام به فروش بخشی از ترکه و تصرف وجه ناشی از آن نماید، رفتار وارث مزبور مشمول چه ضمانت اجرای حقوقی یا کیفری قرار دارد؟
صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1399/09/04
برگزار شده توسط: استان گیلان/ شهر بندر انزلی
نظر هیات عالی
رد ترکه درواقع به معنای ردّ پرداخت دیون متوفی است به همراه ردّ آنچه که از ماترک باقیمانده است و قبول بعدی آن نیز به خصوص به‌نحوی‌که به صورت مشروط باشد در ماهیت امر موثر نبوده و گرچه رد یک ایفاء است اما قبول نیز یک عمل یک جانبه است و از این حیث با قبول بعدی آثار ناشی از قبول (حسب مورد مطلق یا مشروط) بر آن یا ردّ شود موثر است و درنتیجه با فرض اینکه فروش ترکه را دلالت بر قبول آن بدانیم، وی ملزم به پرداخت دیون متوفی خواهد بود. مع‌الوصف از حیث آثار حقوقی اقدام ورثه، چنانچه مفروضات ترکه پذیرفته نشود، اقدام وارث مذکور غیرنافذ است مگراینکه مورث طلبکاری نداشته باشد؛ بنابراین نظریه اکثریت مورد تایید هیات عالی است.
راهکارهای جایگزین برای مدیریت ترکه
وراث می‌توانند به جای رد ترکه، از راهکارهای دیگری برای مدیریت آن استفاده کنند.
مذاکره با طلبکاران و توافق بر سر شرایط پرداخت می‌تواند از رد ترکه جلوگیری کند.
مشاوره با یک وکیل یا کارشناس حقوقی می‌تواند به وراث در تصمیم‌گیری‌های بهتر کمک کند.
رد ترکه در صلاحیت کجاست
یکی از پرسش‌های رایج در امور مربوط به رد ترکه این است که کدام مرجع یا دادگاه صلاحیت رسیدگی به این موضوع را دارد. برای پاسخ به این سوال، باید به قوانین حقوقی ایران و آیین دادرسی مدنی مراجعه کرد.
صلاحیت ذاتی در رسیدگی به رد ترکه
موضوع رد ترکه از امور حقوقی است و در صلاحیت دادگاه‌های عمومی حقوقی قرار دارد.
برابر با ماده 163 قانون امور حسبی امور راجع به ترکه با دادگاه بخشی است که آخرین اقامتگاه متوفی در ایران در حوزه آن دادگاه بوده و اگر متوفی در ایران اقامتگاه نداشته با دادگاهی است که آخرین محل سکنای متوفی در حوزه آن دادگاه بوده.
شرایط ویژه در صلاحیت رسیدگی
ماده 164 قانون امور حسبی تشریح می دارد:
اگر آخرین اقامتگاه متوفی مشخص نباشد، دادگاهی که اموال متوفی در حوزه آن قرار دارد، صلاحیت رسیدگی خواهد داشت.
اگر ترکه در جاهای مختلف باشد دادگاهی که مال غیر منقول در حوزه آن واقع است صلاحیت خواهد داشت اقدامات لازم در دادگاه صلاحیت‌دار
اگر اموال غیر منقول در حوزه‌های متعدد باشد صلاحیت با دادگاهی است که قبلاً شروع به اقدام کرده
برای رد ترکه، وراث باید دادخواستی تنظیم کرده و به دادگاه صلاحیت‌دار ارائه دهند. این دادخواست شامل دلایل رد ترکه، اطلاعات متوفی، و مدارک مربوط به بدهی‌ها و اموال است. پس از بررسی مستندات، دادگاه رأی خود را در خصوص قبول یا رد درخواست صادر می‌کند.
مواد قانونی رد ترکه:
در صورتی که ورثه ترکه را قبول نمایند هر یک مسئول اداء تمام دیون به نسبت سهم خود خواهند بود مگر اینکه ثابت کنند دیون متوفی زاید بر ترکه بوده یا ثابت کنند که پس از فوت متوفی ترکه بدون تقصیر آنها تلف شده و باقیمانده ترکه برای پرداخت دیون کافی نیست که در این صورت نسبت به زائد از ترکه مسئول نخواهند بود.
تصمیم‌گیری قبل از قبول ترکه
با یک مشاور حقوقی و وکیل تقسیم ترکه مشورت کنند تا خطرات احتمالی را کاهش دهند.
