تصرف عدوانی یکی از مهمترین دعاوی امور مالکیت است که در آن شخص بدون حقی بدون مجوز قانونی یا رضایت مالک، ملک را از تصرف مالک خارج کرده می‌کند.
تصرف عدوانی چیست؟
بر اساس ماده 158 قانون آئین دادرسی مدنی تصرف عدوانی عبارت است از ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه دیگری بدون رضایت او مال غیرمنقول را از تصرف وی خارج کرده و اعاده تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می‌نماید. به‌عبارت‌دیگر باید گفت هنگامی که شخصی ملکی را بدون اجازه و رضایت مالک از تصرف وی خارج می‌کند این جرم محقق می‌گردد.
انواع تصرف عدوانی
به‌طورکلی تصرف عدوانی به دودسته تقسیم می‌شود:
تصرف عدوانی کیفری
تصرف عدوانی حقوقی
تصرف عدوانی کیفری:
عبارت است از اینکه شخصی یک مال غیرمنقول متعلق به دیگری را بدون اجازه و رضایت مالک از تصرف وی خارج می‌نماید. مطابق با ماده 690 قانون مجازات اسلامی مجازات تصرف عدوانی در صورت احراز یک ماه تا یک سال حبس خواهد بود.
تصرف عدوانی حقوقی: برابر با ماده 158 قانون آئین دادرسی مدنی دعوای تصرف عدوانی حقوقی عبارت است از ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه دیگری بدون رضایت او مال غیرمنقول را از تصرف وی خارج کرده و اعادهٔ تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می‌نماید.
تفاوت‌های میان تصرف عدوانی کیفری و حقوقی
همان‌طور که مشخص است باتوجه‌به تعاریف تصرف عدوانی کیفری و حقوقی میان این دو تفاوت‌هایی وجود دارد. این تفاوت‌ها عبارت‌اند از:
احراز رکن روانی در متهم به متصرف عدوانی یکی از مهمترین تفاوت‌ها میان تصرف عدوانی با کیفری است؛ زیرا که شخص متصرف از عدم استحقاق مال به خود باید اطلاع کامل داشته باشد.
· در تصرف عدوانی حقوقی احراز سبق تصرف خواهان و لحوق تصرف خوانده ملاک است؛ ولی در تصرف عدوانی کیفری صرفاً احراز مالکیت ضرورت دارد.
· شروع به رسیدگی به تصرف عدوانی کیفری با ثبت شکوائیه کیفری تصرف عدوانی صورت می‌گیرد ولیکن در نوع حقوقی نیاز به ثبت دادخواست تصرف عدوانی حقوقی است.
لازمه رفع تصرف عدوانی و رسیدگی به آن منوط به احراز مالکیت شاکی است و غیر شاکی نمی‌تواند شکایت کند و در تصرف عدوانی حقوقی سبق تصرف الویت دارد.
تصرف عدوانی چه مجازاتی را در پی دارد؟
مطابقه با ماده 690 قانون مجازات اسلامی هر فرد اقدام به هر نوع تصرف از نوع عدوانی یا به‌وجودآمدن مزاحمت یا ممانعت از حق در موردهای مذکور نماید به مجازات 1 ماه تا یک سال حبس محکوم می‌شود و دادگاه موظف به رفع تصرف یا رفع مزاحمت یا ممانعت از حق است.
دادگاه صالح به رسیدگی به تصرف عدوانی
دادگاه صالح به رسیدگی به تصرف عدوانی از حیث کیفری دادسرا و دادگاه محل وقوع جرم و از حیث حقوقی دادگاه محل وقوع مال غیرمنقول است.
دعوای تصرف عدوانی در ملک مشاع
وفق رای شماره 3479 دیوان عالی کشور اگر یکی از شرکای ملک مشاعی اقدام به تصرف تمام ملک کند، سایر شرکا می‌توانند دعوای خلع‌ید یا رفع تصرف عدوانی مطرح کنند.
مدارک لازم برای اثبات تصرف عدوانی
تأمین دلیل - قرار معاینه محل - کارشناسی - شهادت شهود - اقرار مرتکب - گزارش ضابطین انتظامی و در نهایت علم قاضی.
مرور زمان در جرم تصرف عدوانی
وفق رأي و‌حدت رو‌يه شماره 659 ديوان عالي كشور نظر به اینکه تصرف عدوانی یک جرم مستمر شناخته می‌شود شامل مرور زمان نمی‌گردد.
وکیل تصرف عدوانی
پیشنهاد می‌شود برای پیشبرد پرونده‌های امور ملکی که نیاز به تخصص ویژه وکیل ملکی دارد حتماً از یک فرد آگاه و ماهر در این زمینه که بهتر است وکیل متخصص ملکی باشد کمک بگیرید. باتکیه‌بر علم حقوقی و تخصص وکیل ملکی، می‌توان از نتایج مثبت پرونده و علاوه‌برآن پیشگیری از مشکلات و اشتباهات احتمالی بعدی تا حد زیادی اطمینان حاصل کرد.
