نهاد حقوقی عده تأسیسی است که مانند سایر نهادهای حقوقی دیگر، پیشینه فقهی دارد و توسط شارع مقدس بیان و تفسیر شده است. به همین سبب لازم است که ابتدا تعریفی از این نهاد مهم به عمل آید.
عده به مدت زمانی گفته می‌شود که زن باید بعد از طلاق یا وفات شوهر، از ازدواج جدید پرهیز کند. یکی از فلسفه‌های وجودی این نهاد، عدم اختلاط نسل‌ها گفته می‌شود.
زمانی زن موظف به نگهداری عده می‌باشد که با شوهر خود نزدیکی داشته باشد. بنابراین زن اگر تمکین خاص انجام نداده باشد لازم نیست که پس از انحلال نکاح، مدتی را صبر کند تا ازدواج کند. به علاوه اگر زن یائسه باشد الزامی به رعایت مدتی برای ازدواج نمی‌باشد.
به عبارت دقیق‌تر زمانی که نکاح بر هر سببی منحل می‌شود(طلاق، فسخ نکاح، بذل مدت یا انقضای مدت در نکاح منقطع) باید زن مدت زمانی را برای ازدواج مجدد رعایت کند. اگر به واسطه طلاق یا فسخ نکاح، عقد منحل شود زن باید سه طهر نگه دارد. به عبارت دیگر زن پس از گذراندن سه عادت ماهانه و رسیدن به پاکیزگی بعد از عادت سوم می‌تواند در این زمان شوهر اختیار کند اما اگر به دلایلی عادت زنانگی ندارد عده او 90 روز یا 3 ماه می‌باشد.
در نکاح منقطع نیز عده وجود دارد. به این شرح که عده فسخ نکاح یا بذل مدت یا انقضای آن، دو طهر می‌باشد و اگر زن به دلایلی عادت زنانگی ندارد عده او 45 روز می‌باشد. توجه شود در نکاح منقطع چیزی بعنوان طلاق وجود ندارد و فقط طلاق عامل منحل‌کننده نکاح دائم می‌باشد.
اگر زنی که باردار است و قصد ازدواج داشته باشد باید از زمانی که نکاح قبلی او منحل شده است تا وضع حمل صبر کند تا شوهر جدید اختیار کند.
عده وفات یعنی زمانی که شوهر فوت می‌کند از زمان فوت شوهر، زن باید مدتی را صبر کند تا پس از سپری شدن مدت منظور، بتواند شوهر جدید اختیار کند. مدت منظور، 130روز یا چهار ماه و ده روز می‌باشد ولی مدت زمان عده در مورد زن حامله تا موقع وضع حمل می‌باشد. اگر فاصله بین فوت شوهر تا وضع حمل از 130روز بیشتر باشد مدت زمان عده تا زمان وضع حمل خواهد بود و الا اگر حمل قبل از چهار ماه به دنیا بیاید همان چهار ماه و ده روز خواهد بود.
اگر مرد و زن اشتباهاً با هم نزدیکی کرده باشند بعنوان مثال شب هنگام و در هنگام تاریکی از روی اشتباه بدون اینکه همدیگر را شناسایی کنند آمیزش نمایند در این وضعیت زن بعد از نزدیکی باید عده طلاق نگه دارد تا بتواند ازدواج کند.
طبق ماده 1034 قانون مدنی خواستگاری از زنی که عده نگه داشته است ممنوع است. حال زن عده وفات نگه داشته باشد یا عده طلاق. بنابراین از زنی می‌توان خواستگاری کرد که فاقد موانع ازدواج باشد.
زنی که بر اثر غایب بودن شوهر خود، طلاق گرفته است چه نوع عدهای را باید نگه دارد؟ چنین زنی از تاریخ طلاق باید عده وفات نگه دارد.
آیا ممکن است که عده‌ها برای یک زن همزمان اتفاق بیافتد؟ بله؛ در فرضی که نگاهداری دو عده طلاق یا وفات و وطی به شبهه بر زنی واجب می‌شود تداخل آن دو مجاز است و ضرورتی ندارد که زن دو عده پیاپی و جداگانه نگاه دارد.
آیا زنی که با شوهر خود نزدیکی نکرده است لازم نیست هیچ عدهای نگه دارد؟ زنی که با شوهر خود نزدیکی نکرده باشد لازم نیست عده طلاق نگه دارد اما اگر منحل شدن نکاح به واسطه فوت شوهر باشد عده وفات لازم است.
