تعریف ربا
ربا یکی از گناهان کبیره است که در عرف جامعه به این معنا است که در مقابل دریافت مبلغی پول به‌عنوان قرض‌الحسنه، مبلغ بیشتری به‌عنوان اصل و سود به قرض‌دهنده داده شود.
در قرآن کریم رباخواری را به‌عنوان اعلان‌جنگ باخدا و رسولش یاد شده و در قانون مجازات اسلامی این عمل جرم محسوب و برای ربادهنده و ربا گیرنده مجازات تعیین شده است.
مطابق با بند 1 ماده 1 قانون نحوه اجرای اصل 49 قانون اساسی اگر دو یا چند نفر طی قرارداد کتبی یا شفاهی توافق کنند تا جنسی را معامله کرده و معادل همان جنس را به‌شرط اضافه دریافت کنند یا مبلغی را قرض داده و در هنگام استرداد آن، مبلغی اضافه‌تر دریافت کنند، این توافق «ربا» قلمداد می‌شود.
انواع ربا
· ربای قرضی
سود و بهره‌ای است كه طبق شرط قبلی یا بنا بر روال، مقترض (قرض‌دهنده) از مرض (قرض‌گیرنده) دریافت نماید.
· ربای معاملی
مقدار زیادی است كه یكی از طرفین معامله زائد بر عوض یا معوض از طرف دیگر دریافت كند به شرطی كه عوضین، مكیل یا موزون و عرفاً یا شرعاً از جنس واحد باشند.)
منظور از ربای معاملاتی، خریدوفروش دو جنس یکشان اما نامتناسب در مقابل هم است. به طور مثال یک طرف 100 کیلو گردو مرغوب را در ازای دریافت 100 کیلوگرم گردو نامرغوب معامله می‌کند. این نابرابری در عوضین ربای معاملاتی نام دارد.
در جامعه امروزی ربای قرضی شایع‌تر از ربای معاملی است و آن بدین نحو است که یک فرد پول یا وجه یا جنسی را به دیگری قرض می‌دهد و به‌جای اینکه در پایان مدت تعیین شده همان میزان جنس یا وجه را پس بگیرد، مقداری بیشتر از آن را پس می‌گیرد. به طور مثال شخصی 20 میلیون تومان به دیگری قرض می‌دهد تا چند ماه بعد مبلغ 30 میلیون تومان بازپرداخت کند و این عمل ربای قرضی نام دارد.
مجازات رباخوار چیست
طبق ماده ۵۹۵ مرتکبین اعم از ربادهنده ربا گیرنده و واسطه این معامله علاوه بر رد مال به صاحب به شش ماه تا سه سال حبس و ۷۴ ضربه شلاق و نیز معادل مال مورد ربا به‌عنوان جزای نقدی محکوم می‌گردد.
البته اگر برای قاضی احراز گردد که ربادهنده مظطر بوده و در حالت اضطرار مقدار زیادی را داده است مجازات نخواهد شد ولیکن ربادهنده مجازات می‌شود.
ارکان جرم ربا
پرداخت، دریافت، وساطت یا معاونت در عملیات ربوی.
نیاز به توضیح است که صرف توافق دو یا چند نفر مبنی بر اینکه شخصی وجه یا مالی را در قبال وجه زیادی به کسی پس بدهد، جرم و ربا نبوده؛ زیرا که ملاک اساسی در ربا اخذ وجه یا مال است.
ربا چه مواقعی مجازات ندارد؟
در بعضی از موارد که توسط قانون مشخص شده است این افراد مشخص شده اگر ربای هم در بین آنها وجود داشته باشد معاف از مجازات هستند.
اگر ربا در میان اشخاص ذیل انجام گردد مجازات ندارد:
· ربای بین پدر و فرزند
· ربای بین زن و شوهر
· ربای مسلمان از کافر
نحوه رسیدگی به شکایت از نزول‌خور
با دلایل و مستندات ابتدا به دفتر خدمات قضایی محل وقوع جرم رفته و شکایت از نزول‌خوار و واسطه نزول را ثبت می‌کنید. سپس دفتر خدمات شکایت شما را به دادسرای عمومی محل ارجاع که از آن جا به یکی از شعب دادیاری یا بازپرسی رفته و پس از ثبت پرونده قاضی مربوطه دستور تحقیقات صادر می‌کند.
نحوه اثبات رباخواری
هرچند اثبات جرایمی مثل ربا که در خفا و بین افراد صورت می‌گیرد کار راحت و آسانی نیست؛ ولی برای اثبات رباخواری و شکایت از نزول‌خور می‌توان از شهادت شهود و اشخاص مطلع و تمام ادله و مدارک از قبیل قرارداد انتقال ملک یا خودرو در مقابل دریافت پول، شماره چک‌های تحویلی به نزول‌خور استفاده کرد.
یکی از مهم‌ترین موانع در شکایت از نزول‌خوار پنهانی بودن پرداخت پول نزول است.
ضرورت داشتن وکیل برای شکایت از نزول‌خواری
1-نظر به اینکه در صورت اثبات رباخواری شخصی که اقدام به پرداخت ربا داده است نیز مانند ربادهنده مستوجب مجازات کیفری است؛ بنابراین داشتن یک وکیل خوب برای شکایت رباخواری از ضروریات است.
2-علی‌القاعده شخص نزول دهنده در مقام دفاع نزد مقام قضایی اعلام می‌کند که مبلغ پرداخت شده به‌صورت قرض بوده و نزول نمی‌باشد و با دفاعیات محکم سعی در اثبات بی‌گناهی خود.
باتوجه‌به دلایلی که ذکر گردید استفاده از یک وکیل مجرب و کیفری کار در زمینه شکایت از رباخوار و دفاع از حقوق شما تا حد بسیار زیادی امکان موفقیت شما در پرونده را افزایش خواهد داد.
مراجع رسیدگی به جرم ربا و ثروت‌های ناشی از آن
به‌موجب رأی وحدت رویه شماره ۶۸۲ مورخ ۱۳۸۴/۱۰/۶ هیئت عمومی دیوان عالی کشور
به‌موجب بند ۶ مادۀ ۵ قانون تشكیل دادگاه‌های عمومی و انقلاب، رسیدگی به دعاوی مربوط به اصل ۴۹ قانون اساسی از جمله ثروت‌های ناشی از ربا، در صلاحیت دادگاه انقلاب است و برطبق مادۀ ۵۹۵ قانون مجازات اسلامی رسیدگی به جرم رِباخواری در صلاحیت محاكم عمومی است.
