در صادرات و واردات و مقررات مربوط به این حوزه و یا مقررات مربوط به قاچاق کالا و ارز، عموما با سه دسته کالا مواجه هستیم:
-کالای مجاز، مجاز مشروط و ممنوع.
کالای مجاز: همانگونه که از اسم آن پیداست کالایی است که از لحاظ واردات و صادرات و مقررات گمرکی کاملا مجاز بوده و محدودیتی از لحاظ خود کالا وجود ندارد البته ممکن است محدودیت هایی در میزان واردات یا صادرات آن چه از لحاظ مسافری یا تجاری وجود داشته باشد(مانند وارد کردن یا خارج کردن گوشی موبایل 1 عدد برای هر نفر مسافر)
کالای مجاز مشروط: کالایی است که واردات یا صادرات آن مجاز است اما بدلیل اهمیت آن کالا نیاز به اخذ مجوزهای لازم از مراجع مربوطه قبل از تجارت آن کالاست. مثلا اگر قرار بر واردات مواد غذایی باشد بدلیل اهمیت سلامت کالا باید از سازمان غذا و دارو مجوز لازم اخذ شود. البته عموما این کالاها بصورت مسافری و در میزان محدود آن بلامانع است. در صورتی که وارد یا صادر کننده قبل از عملیات تجاری مجوز لازم را اخذ ننموده باشد حتی در صورت اظها به گمرک مشمول مقررات قاچاق کالا خواهد شد.
کالای ممنوع: این نوع کالاها همانگونه که از عنوان آن مشخص است به هیچ وجه امکان وارد یا خارج شدن ندارند و در صورتی که فردی قصد واردات یا صادرات در این امر داشته باشد عموما با مشکل قاچاق روبرو خواهد شد.
ممنوعیت کالا دو نوع است:
-ممنوعیت بدلایل شرعی و دائمی: در این نوع ممنوعیت بدلیل مسائل و موضوعات شرعی کالا به هیچ وجه امکان خارج شدن از قالب ممنوع را نخواهد داشت (مانند مشروبات الکلی )
-ممنوعیت بدلیل وضع مقررات دولتی: در این نوع ممنوعیت نیز دولت به دلایل مختلفی از جمله موضوعات امنیتی، سلامت جامعه، اقتصادی و... واردات یا صادرات کالاهای خاصی را بصورت دائم یا موقت ممنوع می کند (مانند ممنوعیت تجارت در حوزه سلاح و مهمات که در اختیار وزارت دفاع است. یا ممنوعیت موقت واردات برنج)
البته در تقسیم بندی کالا ها موارد دیگری نیز در قوانین ذکر شده اند(مانند کالاهای یارانه ای) که از تقسیم عمومی و اصلی کالاها خارج است.
علت اصلی تقسیم بندی جدای از بحث تشریفات تجارت و نیاز به مجوزات لازم، بحث در میزان مجازات آن ها در صورت قاچاق تلقی شدن کالاست.چرا که میزان مجازات در قاچاق کالای مجاز و مجاز مشروط با کالای ممنوع متفاوت است و شدت مجازات کالای ممنوع بسیار بیشتر خواهد بود کما اینکه در کالای ممنوع عموما خارج از صلاحیت سازمان تعزیرات حکومتی است و دادگاه های انقلاب صالح به رسیدگی در این موارد هستند. بهترین وکیل در پرونده های تعزیراتی علی الخصوص در پرونده های قاچاق کالا و ارز وکیلی است که بداند کالایی که موکلش وارد یا صادر نموده در کدام یک از دسته کالاها قراردارد و بر اساس آن اقدام به دفاع قانونی نماید
