امانت قراردادی بدین شرح است که امین شدن شخص بواسطه انعقاد قرارداد با مالک بوده است که به دو دسته تقسیم می‌شود:
1.مال جهت نگاهداری به امین سپرده شده است و نگاهداری در این قرارداد جنبه اصلی دارد که همان عقد ودیعه است. مثلاً شخصی که اموال با ارزش خود را در صندوق امانات بانک به امانت می‌گذارد.
2.مال به منظور تصرفات به دیگری واگذار شده است(جنبه اصلی) و آن شخص باید از مال نیز بصورت امانت، نگاهداری نماید. مثلاً مستأجر در عقد اجاره علاوه براینکه از منافع مال استفاده می‌کند ملک نیز بصورت امانت در اختیار اوست.
در این نوع امانت، امین از مال امانتی مواظبت می‌نماید بدون آنکه با مالک قراردادی داشته باشد یا حتی ممکن است مالک را نیز نشناسد. مثلاً کسی که مال گمشده‌ای را پیدا می‌کند و نگاهداری می‌کند تا در نهایت به مالک منتقل شود.
امین دو تعهد دارد: اولاً تعهد به نگاهداری از مال امانتی است. اگر مال امانتی نزد امین تلف یا معیوب شود امین مسئولیتی ندارد مگر اینکه مالک تقصیر امین را ثابت نماید. مثلاً مالک ثابت کند که ماشین امانتی را بجای پارکینگ، جلوی در پارک نموده است و به همین دلیل ماشین به سرقت رفته است. دوماً امین متعهد است که مال امانتی را به صاحب آن برگرداند. اگر حادثه خارج از اراده انسان مانند زلزله، باعث شود که امین مال امانتی را به مالک برنگرداند امین ضامن خسارت وارد بر مالک نخواهد بود.
اولویت در طرز نگاهداری از مال امانتی، با گفته مالک در قرارداد است و چنانچه مالک سکوت نموده باشد طبق عرف از آن نگاهداری می‌شود و اگر عرف نیز ساکت باشد طرز نگاهداری طبق شیوه‌ای می‌باشد که قانون گفته است.
اگر امین فوت کند عقد ودیعه خود به خود از بین خواهد رفت و چنانچه وارث امین که از امانتی بودن آن مال ناآگاه است آن را نابود کند مسئول خسارت مالک است. مثلاً جواهر امانتی از دست او بیافتد و تخریب شود. توجه شود آنچه که در نابودی مال امانتی اهمیت دارد این است که بین عملکرد نابودکننده و نابودی مال، رابطه علت و معلولی وجود داشته باشد و عمد و غیرعمدی عمل نابودگر مهم نیست.
امین موظف است که مال امانتی را به شخصی که به او امانت داده است برگرداند؛ زیرا فرض بر این است که شخص مذکور مالک است اما در 4 حالت مال امانتی استرداد نمی‌شود:
1.ثابت شود که مال امانتی غصبی است و در اینصورت باید به مالک حقیقی تحویل داد.
2.مال امانتی به دیگری انتقال داده شده است مثلاً بفروش رفته باشد که در اینصورت امین باید آن را به مالک فعلی بدهد.
3.مال امانتی به دستور دادگاه نزد امین توقیف شده باشد مثلاً طلبکار از دادگاه قرار تأمین خواسته بگیرد.
4.معلوم شود که مال امانتی مجهول‌المالک است که در اینصورت باید به مراجع مربوطه تحویل داد.
دستمزد امین و زیان‌هایی که مال امانتی به امین وارد کرده است از جمله هزینه‌هایی است که مالک موظف است به امین پرداخت کند. مثلاً گاو امانتی بیمار باشد و گله امین را بیمار نماید.
آیا شخصی جهت نگاهداری از مالی استخدام شود و در قبال نگاهداری دستمزد بگیرد عقد امانت(ودیعه) محسوب می‌شود؟
خیر؛ قرارداد اجاره است و آن شخص اجیر است ولی اگر دستمزد ضمن قرارداد شرط شده باشد و جنبه فرعی داشته باشد عقد ودیعه است.
آیا کسی که مال را به امانت می‌سپارد حتماً باید مالک باشد؟
کسی که مالی را نزد دیگری به امانت می‌گذارد، یا باید مالک باشد یا نماینده مالک.
